Zamieszczamy tekst artykułu , którego autorem jest  dr Paweł Stawarz -Adiunkt na Wydziale Bezpieczeństwa, Logistyki i Zarządzania  Wojskowej Akademii Technicznej im. Jarosława Dąbrowskiego, Wiceprzewodniczący Rady Naukowej Stowarzyszenia Współpracy Polska-Wschód.  Tekst jest częścią nr. 4/2023 czasopisma naukowego „Studia Europejskie – Studies in European Affairs”. Autor od wielu lat interesuje się  problematyką przedstawioną w artykule. Jest organizatorem i aktywnym uczestnikiem wielu seminariów i konferencji poświęconej państwom tej części Azji. 

Dr Paweł Stawarz Adiunkt

Wydział Bezpieczeństwa, Logistyki i Zarządzania

Wojskowej Akademii Technicznej  im. Jarosława Dąbrowskiego

Wiceprzewodniczący  Rady Naukowej Stowarzyszenia Współpracy Polska-Wschód

Droga Azerbejdżanu do wypełniania obecnej roli w budowaniu globalnego bezpieczeństwa energetycznego i perspektywy na przyszłość

Poruszana w artykule problematyka dotyczy roli Azerbejdżanu w budowaniu globalnego bezpieczeństwa energetycznego. Aby właściwie ocenić omawianą kwestię należy spojrzeć na nią nie w sposób punktowy, ale jako na proces, który miał swój początek z chwilą odzyskania przez Azerbejdżan niepodległości, doprowadzający do obecnej pozycji tego państwa w dziedzinie budowy globalnego bezpieczeństwa energetycznego. Aby ogląd przedmiotu badań był kompletny należy również dokonać próby określenia dalszego, najbardziej prawdopodobnego kierunku rozwoju analizowanego zjawiska. Z tego względu powyższe ujęcie zostało zastosowane w niniejszym opracowaniu. Pozwoli to na uzyskanie nowego spojrzenia na badaną tematykę, co stanowić będzie istotny wkład do europejskiej czy nawet światowej nauki.

Postawione w artykule pytanie badawcze brzmi: czy Azerbejdżan od momentu odzyskania niepodległości, po rozpadzie Związku Radzieckiego, prowadził konsekwentne działania w dziedzinie polityki energetycznej, zwłaszcza dotyczącej wydobycia, przetwórstwa i przesyłu ropy naftowej i gazu ziemnego, stając się dzięki temu jednym z kluczowych elementów bezpieczeństwa energetycznego nie tylko Kaukazu Południowego ale również Europy, a nawet świata, co może się jeszcze wzmocnić, biorąc pod uwagę obecną sytuację geopolityczną związaną ze zwycięską Drugą Wojną Karabaską i zerwaniem współpracy Zachodu z Rosją, będącą dotychczas strategicznym dostawcą ropy naftowej i gazu ziemnego  do wielu państw europejskich? 

W odpowiedzi na wskazane pytanie pomocna będzie weryfikacja hipotezy badawczej: praktycznie od samego początku powrotu Azerbejdżanu na mapę polityczną świata, państwo to dążyło do rozwoju przemysłu związanego z wydobyciem, przetwórstwem i przesyłem ropy naftowej i gazu ziemnego, dbając jednocześnie o zachowanie kontroli nad nim, co wzmacnia jego pozycję na arenie międzynarodowej tworząc z Azerbejdżanu silny podmiot, a nie przedmiot międzynarodowej polityki bezpieczeństwa energetycznego – państwo które nie tylko posiada na swoim terytorium złoża surowców energetycznych i związany z nimi rozwinięty sektor gospodarki ale też decyduje o sposobie jego wykorzystania i dalszym rozwoju. Zwycięstwo w Wojnie 44-dniowej oraz wojna Rosji z Ukrainą jeszcze bardziej wzmocniły obecną pozycję Azerbejdżanu jako jednego z kluczowych budowniczych globalnego bezpieczeństwa energetycznego dając również perspektywę na dalsze wzmacnianie pozycji tego państwa w omawianej dziedzinie. Na powyższe stwierdzenia pozwalają takie fakty jak działania władz Azerbejdżanu, który już od lat dziewięćdziesiątych XX wieku dążył do unowocześnienia i zwiększenia wydobycia surowców energetycznych, angażując także kapitał zachodni, równocześnie rozbudowując infrastrukturę do ich przesyłu, przy zachowaniu kontroli właścicielskiej nad sektorem energetycznym. Istotne jest też wzmocnienie integralności terytorialnej po sukcesach w Drugiej Wojnie Karabaskiej i możliwości intensyfikacji współpracy z Unią Europejską w dziedzinie dostaw surowców energetycznych po zerwaniu przez członków UE współpracy z Rosja – dla wielu do niedawna kluczowym dostawcą ropy naftowej i gazu ziemnego.

Ze względu na ograniczenia objętościowe artykułu oraz kwestie merytoryczne, zastosowano ogranicznik czasowy – badania dotyczą okresu od odzyskania przez Azerbejdżan niepodległości na początku lat dziewięćdziesiątych do czasów obecnych (2023 r.). Uzupełnieniem są przewidywania dotyczące omawianej problematyki w perspektywie średniookresowej. Omawiany okres ma największe znaczenie dla określenia roli Azerbejdżanu w budowie globalnego bezpieczeństwa energetycznego, rozpatrywanej jako proces. Badania wskazanego zjawiska (ogranicznik terytorialny) ogniskować się będą na terytorium: Azerbejdżanu, podmiotów mających najistotniejszy wpływ na Kaukaz Południowy oraz państw Unii Europejskiej. Obszar ten ma największe znaczenie dla omawianych badań. Ogranicznik przedmiotowy związany jest z zawężeniem prac poznawczych do problematyki związanej z przemysłem ropy naftowej i gazu ziemnego, gdyż głównie te dwa elementy są najistotniejsze dla badania roli Azerbejdżanu w tworzeniu globalnego bezpieczeństwa energetycznego. 

W XXI wieku bezpieczeństwo energetyczne jest jednym z głównych czynników niezbędnych do stworzenia podstaw istnienia każdego państwa i zamieszkujących je społeczeństw. Dlatego jest tak ważne zarówno dla poszczególnych państw, jak i w wymiarze globalnym.

Azerbejdżan jest jednym z kluczowych państw z punktu widzenia zapewnienia światowego bezpieczeństwa energetycznego. Wynika to z kilku faktów. Po pierwsze, kraj ten posiada znaczne zasoby ropy naftowej i gazu ziemnego. Bardzo ważne jest również posiadanie rozbudowanej i nowoczesnej infrastruktury do wydobycia i transportu obu surowców energetycznych. Dzięki mądrej polityce władz Azerbejdżanu w zakresie surowców energetycznych, prowadzonej od kilkudziesięciu lat zgodnie z tymi samymi głównymi celami, którymi jest dążenie do rozbudowy i modernizacji infrastruktury do wydobycia i przesyłu ropy naftowej i gazu ziemnego, przy zachowaniu kontroli Azerbejdżanu nad energetyką, państwo może decydować, którym krajom i ile sprzedać ropy i gazu ziemnego, zarówno w zakresie własnych zasobów energetycznych, jak i tych z państw Azji Centralnej, do tranzytu których mogą być wykorzystywane rurociągi azerbejdżańskie biegnące na zachód. Jest to sytuacja bardzo korzystna, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że wiele krajów regionu posiadających surowce energetyczne utraciło kontrolę nad nimi oraz nad infrastrukturą przesyłową, uzależniając swój przemysł energetyczny od innych państw, zwłaszcza od Rosji. Federacja Rosyjska, dążąc do kontrolowania jak największej części rynku energii, zwłaszcza w Europie, podporządkowuje przejmowane przedsiębiorstwa własnym interesom. Obecnie Azerbejdżan dysponuje rozbudowaną i nowoczesną infrastrukturą do wydobycia i przesyłu surowców energetycznych, na którą Rosja nie ma wpływu i o której decyduje Azerbejdżan. Jednym z pierwszych kroków w kierunku obecnej, korzystnej sytuacji Azerbejdżanu jako niezależnego dostawcy surowców energetycznych było podpisanie w 1994 roku tzw. „kontraktu stulecia”, który pozwolił na bardzo duży i długofalowy rozwój nowoczesnej infrastruktury wydobycia ropy naftowej dzięki inwestycjom międzynarodowych koncernów naftowych, głównie zachodnich, na czele z brytyjskim BP. Wraz z azerbejdżańskim SOCAR utworzone zostało konsorcjum pod nazwą Azerbeijan International Operating Company (AIOC).

Po przedłużeniu „kontrakt stulecia” obowiązuje do 2050 roku. Dzięki realizacji wskazanego kontraktu znacznie wzrosła produkcja azerbejdżańskiej ropy, wzmacniając pozycję tego państwa jako dostawcy wskazanego surowca energetycznego. Uzupełnieniem inwestycji ukierunkowanych na wydobycie ropy była budowa ropociągu Baku-Tbilisi-Ceyhan. Dzięki otwartemu w 2006 roku BTC surowce energetyczne mogły być dostarczane przez Gruzję i Turcję na zachód, co czyni Azerbejdżan jednym z najważniejszych dostawców ropy do krajów europejskich. Azerbejdżan intensywnie rozwija również produkcję gazu ziemnego, dysponując znacznymi zasobami tego surowca energetycznego. W tym kontekście bardzo ważne jest, aby państwo to posiadało niezależne od Rosji gazociągi biegnące w kierunku zachodnim. Gaz płynie gazociągiem Baku-Tbilisi-Erzurum, zbudowanym równolegle do gazociągu BTC. Jednak najważniejszy pod względem długości i przepustowości jest Południowy Korytarz Gazowy, na który składają się Gazociąg Południowokaukaski, Gazociąg Transanatolijski i Gazociąg Transadriatycki. Dzięki tej infrastrukturze azerbejdżański gaz ziemny dociera przez Gruzję i Turcję do Grecji, Albanii i Włoch. Planowane jest również rozszerzenie go na inne kraje europejskie. Na omawiane kwestie, korzystnie wpływa zwiększenie integralności terytorialnej będące efektem zwycięstwa w Drugiej Wojnie Karabaskiej – Azerbejdżan odzyskał kontrolę nad znaczną częścią nielegalnie okupowanego przez Ormian Karabachu oraz nad terytoriami położonymi dookoła tego regionu. Sytuacja ta zwiększa stabilność państwa. W wyniku zwycięstwa Azerbejdżanu, państwo to oraz Armenia i Rosja podpisały dokument, w którym gwarantuje się połączenie lądowe pomiędzy główną częścią Azerbejdżanu, a Nachiczewanem, poprzez tak zwany Korytarz Zangezurski. Otwiera to nowe możliwości komunikacyjne, również w kwestii transportu surowców energetycznych na zachód, do państw UE. Wskazana droga byłaby znacznie krótsza od dotychczasowej, co zmniejszyłoby czas potrzebny do przesyłu ropy naftowej i gazu ziemnego do państw Unii oraz ich cenę.  O znaczeniu Azerbejdżanu jako kluczowego partnera w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej świadczy fakt, że dostarcza on już 12 miliardów metrów sześciennych gazu ziemnego państwom członkowskim tej organizacji międzynarodowej. Po rozpoczęciu agresji Rosji na Ukrainę w 2022 roku i rezygnacji państw zachodnich z dostaw tego surowca z Federacji Rosyjskiej, która była głównym partnerem Unii Europejskiej w tej dziedzinie, bezpieczeństwo energetycznego wielu państw europejskich uległo pogorszeniu. W tej sytuacji Azerbejdżan, który posiada duże, niezależne od Rosji złoża gazu ziemnego oraz dysponujący niekontrolowaną przez Federację Rosyjską infrastrukturą o dużej przepustowości do przesyłu gazu ziemnego do państw europejskich, zyskuje strategicznie ważną pozycję podmiotu, który w krótkim okresie może w dużej mierze zastąpić Rosję stając się kluczowym partnerem w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego Europy. Jeszcze większe możliwości w przyszłości powstałyby, gdyby azerbejdżańska infrastruktura przesyłowa gazu ziemnego na zachód została wykorzystana do transportu tego surowca z Turkmenistanu, który posiada czwarte na świecie złoża gazu ziemnego. Podobne możliwości stwarza pośrednictwo Azerbejdżanu w transporcie na zachód surowców energetycznych z Kazachstanu, posiadającego ich duże złoża. O strategicznym znaczeniu Azerbejdżanu dla bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej świadczyła wizyta w Baku (w sierpniu 2022 r.), Przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen i Komisarza ds. energii oraz spotkanie z prezydentem Azerbejdżanu Ilhamem Alijewem, oraz podpisanie Memorandum of Understanding w sprawie strategicznego partnerstwa w dziedzinie energii. Azerbejdżan został zidentyfikowany jako kluczowy partner Unii w dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego, a jednym z głównych celów jest zwiększenie dostaw gazu ziemnego do UE do co najmniej dwudziestu miliardów metrów sześciennych gazu ziemnego do 2027 roku.

Fakty te jednoznacznie wskazują, że Azerbejdżan jest jednym z najważniejszych elementów światowego bezpieczeństwa energetycznego, a omawiana sytuacja może ewoluować, wzmacniając jego pozycję w dziedzinie budowy globalnego bezpieczeństwa energetycznego

Zakończenie

Podsumowując należy stwierdzić, że pozytywnie została zweryfikowana, postawiona na wstępie hipoteza badawcza zgodnie z którą: praktycznie od samego początku powrotu Azerbejdżanu na mapę polityczną świata, państwo to dążyło do rozwoju przemysłu związanego z wydobyciem, przetwórstwem i przesyłem ropy naftowej i gazu ziemnego, dbając jednocześnie o zachowanie kontroli nad nim, co wzmacnia jego pozycję na arenie międzynarodowej tworząc z Azerbejdżanu silny podmiot, a nie przedmiot międzynarodowej polityki bezpieczeństwa energetycznego – państwo które nie tylko posiada na swoim terytorium złoża surowców energetycznych i związany z nimi rozwinięty sektor gospodarki ale też decyduje o sposobie jego wykorzystania i dalszym rozwoju. Zwycięstwo w Wojnie 44-dniowej oraz wojna Rosji z Ukrainą jeszcze bardziej wzmocniły obecną pozycję Azerbejdżanu jako jednego z kluczowych budowniczych globalnego bezpieczeństwa energetycznego dając również perspektywę na dalsze wzmacnianie pozycje tego państwa w omawianej dziedzinie. Na powyższe stwierdzenia pozwalają takie fakty jak działania władz Azerbejdżanu, który już od latach dziewięćdziesiątych XX wieku dążył do unowocześnienia i zwiększenia wydobycia surowców energetycznych, angażując także kapitał zachodni, równocześnie rozbudowując infrastrukturę do ich przesyłu, przy zachowaniu kontroli właścicielskiej nad sektorem energetycznym. Istotne jest też wzmocnienie integralności terytorialnej po sukcesach w Drugiej Wojnie Karabaskiej i możliwości intensyfikacji współpracy z Unią Europejską w dziedzinie dostaw surowców energetycznych po zerwaniu przez członków UE współpracy z Rosja – dla wielu do niedawna kluczowym dostawcą ropy naftowej i gazu ziemnego. 

Konkludując należy wskazać, że konsekwentne i wieloletnie działania władz Azerbejdżanu doprowadziły do uzyskania przez to państwo bardzo silnej pozycji wśród podmiotów, od których zależy nie tylko bezpieczeństwo energetyczne Kaukazu Południowego, czy państw Unii Europejskiej, ale również świata. Sytuacja taka stała się możliwa dzięki prawidłowemu wykorzystaniu posiadanych złóż surowców energetycznych. Azerbejdżan sprostał wyzwaniu jakim było z jednej strony posiadanie surowców energetycznych, ale z drugiej przestarzałej i niewystarczającej postradzieckiej infrastruktury do jego poszukiwań, wydobycia i przetwarzania. Ważną kwestią był też brak odpowiedniej, niezależnej od podmiotów zewnętrznych, zwłaszcza od Rosji, infrastruktury do przesyłu ropy naftowej i gazu ziemnego w kierunku zachodnim. Dodatkowym niekorzystnym czynnikiem był niedobór wystarczających środków finansowych na konieczną modernizację sektora gospodarki związanego z surowcami energetycznymi, co było wynikiem wcześniejszej, rabunkowej gospodarki władz ZSRR względem Azerbejdżańskiej Republiki Radzieckiej, a następnie, już po odzyskaniu niepodległości, dużych kosztów związanych z koniecznością obrony własnego terytorium, nielegalnie zaatakowanego przez Ormian, co do historii przeszło jako Pierwsza Wojna Karabaska. Mimo tych w dużej mierze niekorzystnych uwarunkowań, Azerbejdżan postawił na szybki rozwój sektora gospodarki związanego z surowcami energetycznymi przy jednoczesnym zachowaniu kontroli nad nim. Było to możliwe dzięki udanym negocjacjom głównie z zachodnimi partnerami, w wyniku których pozyskany został tak potrzebny i brakujący kapitał do szybkiego unowocześnienia i rozbudowy sektora energetycznego, związanego z ropą naftową i gazem ziemnym przy jednoczesnym niedopuszczeniu do przejęcia kontroli nad omawianą częścią gospodarki przez podmioty zewnętrzne. Podobny mechanizm został zastosowany przy budowie rurociągów służących do transportu surowców energetycznych w kierunku zachodnim, z ominięciem terytorium Rosji i niezależnych od wskazanego państwa. Dzięki powyższym działaniom władz Azerbejdżanu, obecnie państwo to nie jest przedmiotem, ale jednym z kluczowych podmiotów polityki bezpieczeństwa energetycznego nie tylko na Kaukazie Południowym i w Europie, ale także w wymiarze globalnym. Dzięki tak silnej pozycji wzmocnionej dodatkowo poprzez efekty Drugiej Wojny Karabaskiej, może wykorzystać sprzyjającą sytuację związaną z zerwaniem współpracy Unii Europejskiej z Federacją Rosyjską w zakresie dostaw surowców energetycznych. Otwiera to bardzo duże możliwości dalszej intensyfikacji relacji Azerbejdżanu z Unią w kwestii dostaw surowców energetycznych co doprowadzi do jeszcze większego znaczenia tego państwa jako jednego z kluczowych podmiotów kształtujących globalne bezpieczeństwo energetyczne.

Bibliografia:

1. Azerbejdżan ma coraz więcej gazu: https://www.wnp.pl/gazownictwo/azerbejdzan-ma-coraz-wiecej-gazu,401456.html
2. Azerbejdżan: w kraju wiecznych płomieni i szklanych domów, s. 3, 6: https://www.cire.pl/pliki/2/azerbejdzantekst.pdf
3. Eruygur B., Azerbaijan’s president says Zangezur corridor will turn Caucasus into important trade hub, https://www.aa.com.tr/en/politics/azerbaijan-s-president-says-zangezur-corridor-will-turn-caucasus-into-important-trade-hub/2715646
4. Heydar Aliyev Baku-Tbilisi-Ceyhan Main Export Pipeline: https://www.oilfund.az/en/projects/1
5. Misiągiewicz J., Polityka bezpieczeństwa energetycznego Azerbejdżanu w regionie kaspijskim, [w:] „Sprawy Międzynarodowe” 2021, vol. 74, nr 4 s. 304.
6. Ochman K., Azerbejdżan zwiększa transport gazu ziemnego za pośrednictwem głównych rurociągów: https://kierunekkaukaz.pl/2021/02/26/azerbejdzan-zwieksza-transport-gazu-ziemnego-za-posrednictwem-glownych-rurociagow/
7. Stawarz P., The impact of the Second Karabakh War on Azerbaijan’s position in the  South Caucasus – opportunities and threats, [w:] „Studia Wschodnioeuropejskie” nr 13/2020: http://swe.uw.edu.pl/13.16.pdf
8. The contract of the century – a national strategy for success: https://www.bp.com/en_az/azerbaijan/home/who-we-are/operationsprojects/acg2/the-contract-of-the-century—a-national-strategy-for-success.html
9. The Southern Gas Corridor: https://minenergy.gov.az/en/layiheler/cenub-qaz-dehlizi_2196
10. Unia i Azerbejdżan zacieśniają współpracę energetyczną: https://energia.rp.pl/surowce-i-paliwa/art36720631-unia-i-azerbejdzan-zaciesniaja-wspolprace-energetyczna
11. Włodkowska-Bagan A., Polityka Rosji na obszarze poradzieckim, [w:] „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, vol XIV (2017) Nº 3 s. 77: http://wrh.edu.pl/wp-content/uploads/2018/06/03_Bagan_Polityka-Rosji_WRH_14_2017_3.pdf  
12. Zasoby ropy Azerbejdżanu starczą na 150 lat: https://www.wnp.pl/nafta/zasoby-ropy-azerbejdzanu-starcza-na-150-lat,33845.html

Azerbaijan’s path to fulfilling its current role in building global energy security

and prospects for the future

The issues raised in the article concern the role of Azerbaijan in building global energy security. In order to properly assess the discussed issue, one should look at it not in a fragmentary way, but as a process that began when Azerbaijan regained its independence, leading to the current position of this state in the field of building global energy security. In order for the review of the subject of research to be complete, an attempt should also be made to determine the further, most probable direction of development of the analyzed phenomenon. For this reason, the above approach has been used in this study. This will allow for a new perspective on the researched subject, which will be a significant contribution to European or even world science.

The research question posed in the article is: has Azerbaijan, since regaining independence, after the collapse of the Soviet Union, conducted consistent activities in the field of energy policy, especially regarding the extraction, processing and transmission of crude oil and natural gas, thus becoming one of the key elements of energy security not only in the South Caucasus, but also in Europe and even in the world, which may become even stronger, given the current geopolitical situation related to the victorious Second Karabakh War and the severance of cooperation between the West and Russia, which has so far been a strategic supplier of crude oil and natural gas to many European countries? 

In answering the indicated question, it will be helpful to verify the research hypothesis: practically from the very beginning of Azerbaijan’s return to the political map of the world, this country has sought to develop the industry related to the extraction, processing and transmission of crude oil and natural gas, while taking care to maintain control over it, which strengthens its position on the international arena by making Azerbaijan a strong subject, not an object of international energy security policy – a country that not only has deposits of energy resources and a developed sector of the economy related to them on its territory, but also decides on the method of its use and further development. The victory in the 44-Day War, and the war between Russia and Ukraine further strengthened Azerbaijan’s current position as one of the key builders of global energy security, also giving the prospect of further strengthening the country’s position in this field. The above statements are supported by such facts as the actions of the Azerbaijani authorities, which since the 1990s sought to modernize and increase the extraction of energy resources, also involving Western capital, while expanding the infrastructure for their transmission, while maintaining ownership control over the energy sector. It is also important to strengthen territorial integrity after the successes in the Second Karabakh War and the possibility of intensifying cooperation with the European Union in the field of energy supplies after the EU members broke off cooperation with Russia – for many until recently a key supplier of crude oil and natural gas.

Due to the volume limitations of the article and substantive issues, a time limit was applied – the research covers the period from the regaining of independence by Azerbaijan in the early 1990s to the present day (2023). This is supplemented by predictions regarding the discussed issues in the medium term. The discussed period is of the greatest importance for determining the role of Azerbaijan in building global energy security, considered as a process. Research on the indicated phenomenon (territorial limit) will focus on the territory of: Azerbaijan, entities with the most significant impact on the South Caucasus and European Union states. This area is of the greatest importance for the research in question. The objective limitation is related to the narrowing of the research work to issues related to the oil and natural gas industry, as mainly these two elements are the most important for the study of the role of Azerbaijan in creating global energy security.

In the 21st century, energy security is one of the main factors necessary to provide the basis for the existence of each state and the societies inhabiting them. That is why it is so important both for individual states and in the global dimension.

Azerbaijan is one of the key states in terms of ensuring global energy security. This is due to several facts. Firstly, the country has significant reserves of oil and natural gas. It is also very important to have an extensive and modern infrastructure for the extraction and transport of both energy resources. Thanks to the wise policy of the Azerbaijani authorities regarding energy resources, pursued for several decades in accordance with the same main goals, which mean striving to expand and modernize the infrastructure for the extraction and transmission of crude oil and natural gas, while maintaining Azerbaijani control over the energy industry, the state can decide to which states and how much crude oil and natural gas to sell, both in terms of own energy resources and those from Central Asian states, for the transit of which Azerbaijani pipelines may be used to the west. This is a very favorable situation, especially considering that many countries in the region that possess energy resources have lost control over them and over the transmission infrastructure, making their energy industries dependent on other states, especially on Russia. The Russian Federation, striving to control as much of the energy market as possible, especially in Europe, subordinates such taken over enterprises to its own interests. Currently, Azerbaijan has an extensive and modern infrastructure for the extraction and transmission of energy resources, over which Russia has no influence and which is decided by Azerbaijan. One of the first steps towards the current favorable situation of Azerbaijan as an independent supplier of energy resources was the signing in 1994 of the so-called the „contract of the century„, which allowed for a very large and long-term development of modern oil extraction infrastructure thanks to the investments of international oil companies, mainly Western ones, led by the British BP. Together with Azerbaijan’s SOCAR, they formed a consortium under the name Azerbeijan International Operating Company (AIOC). After the extension, the „contract of the century„ is valid until 2050. Thanks to the implementation of the indicated contract, the production of Azerbaijani oil has increased significantly, strengthening the position of this state as a supplier of this energy resource. Investments focused on oil production were supplemented by the construction of the Baku-Tbilisi-Ceyhan oil pipeline. Thanks to the BTC, opened in 2006, energy resources could be delivered via Georgia and Turkey to the west, making Azerbaijan one of the most important oil suppliers to European countries. Azerbaijan is also intensively developing natural gas production, having significant resources of this energy resource. In this context, it is very important for this state to have gas pipelines to the west that are independent of Russia. The gas flows through the Baku-Tbilisi-Erzurum pipeline, built parallel to the BTC pipeline. However, the most important in terms of length and capacity is the Southern Gas Corridor, which consists of the South Caucasus Pipeline, the Trans-Anatolian Pipeline and the Trans-Adriatic Pipeline. Thanks to this infrastructure, Azerbaijani natural gas reaches Greece, Albania and Italy via Georgia and Turkey. There are also plans to extend it to other European states. The discussed issues are positively affected by the increase in territorial integrity resulting from the victory in the Second Karabakh War – Azerbaijan regained control over a large part of Karabakh, illegally occupied by Armenians, and over the territories around this region. This situation increases the stability of the state. As a result of Azerbaijan’s victory, this state, Armenia and Russia signed a document guaranteeing a land connection between the main part of Azerbaijan and Nakhichevan through the so-called Zangezur Corridor. This opens up new communication opportunities, also in terms of the transport of energy resources to the west, to EU countries. The indicated route would be much shorter than the current one, which would reduce the time needed to transport crude oil and natural gas to the EU countries and the price. Maintaining a shorter pipeline would also be cheaper. The importance of Azerbaijan as a key partner in ensuring the energy security of the European Union is evidenced by the fact that it already supplies 12 billion cubic meters of natural gas to the member states of this international organization. After the start of Russia’s aggression against Ukraine in 2022 and the Western countries’ resignation from the supply of this raw material from the Russian Federation, which has been the main partner of the European Union in this field, the energy security of many European states has deteriorated. In this situation, Azerbaijan, which has large natural gas deposits that are independent of Russia and has high-capacity infrastructure for the transmission of natural gas to European countries that is not under the control of the Russian Federation, is gaining a strategically important position as a country that can, to a large extent, replace Russia in the short term as a strategic partner in the field of Europe’s energy security. Even greater opportunities in the future would arise if the Azerbaijani natural gas transmission infrastructure to the west was used to transport this raw material from Turkmenistan, which has the fourth natural gas reserves in the world. Azerbaijan’s intermediation in the transport of energy resources to the West from Kazakhstan, which has large deposits, creates similar opportunities. The strategic importance of Azerbaijan for the energy security of the European Union was evidenced by the visit, to Baku (in August 2022) of Ursula von der Leyen, the head of the European Commission, and the Commissioner for Energy, and their meeting with Ilham Aliyev, President of Azerbaijan, and the signing of a Memorandum of Understanding on a strategic partnership in the field of energy. Azerbaijan has been identified as a key partner of the Union in the field of energy security, and one of the main goals has been to increase the supply of natural gas to the EU to at least twenty billion cubic meters of natural gas by 2027.

These facts clearly indicate that Azerbaijan is one of the most important elements of global energy security. and the discussed situation may evolve, strengthening its position in the field of building global energy security. 

Conclusion

To sum up, it should be stated that the research hypothesis put forward at the beginning was positively verified, according to which: practically from the very beginning of Azerbaijan’s return to the political map of the world, this country has sought to develop the industry related to the extraction, processing and transmission of crude oil and natural gas, while taking care to maintain control over it, which strengthens its position on the international arena by making Azerbaijan a strong subject, not an object of international energy security policy – a country that not only has deposits of energy resources and a developed sector of the economy related to them on its territory, but also decides on the method of its use and further development. The victory in the 44-Day War, and the war between Russia and Ukraine further strengthened Azerbaijan’s current position as one of the key builders of global energy security, also giving the prospect of further strengthening the country’s position in this field. The above statements are supported by such facts as the actions of the Azerbaijani authorities, which since the 1990s sought to modernize and increase the extraction of energy resources, also involving Western capital, while expanding the infrastructure for their transmission, while maintaining ownership control over the energy sector. It is also important to strengthen territorial integrity after the successes in the Second Karabakh War and the possibility of intensifying cooperation with the European Union in the field of energy supplies after the EU members broke off cooperation with Russia – for many until recently a key supplier of crude oil and natural gas.

In conclusion, it should be pointed out that the consistent and long-term actions of the Azerbaijani authorities have led to the state gaining a very strong position among the entities on which not only the energy security of the South Caucasus or the European Union states, but also the world depends. Such a situation became possible thanks to the proper use of the possessed deposits of energy resources. Azerbaijan met the challenge of having energy resources on the one hand, but on the other the outdated and insufficient post-Soviet infrastructure for its exploration, extraction and processing. An important issue was also the lack of an appropriate infrastructure for the transmission of crude oil and natural gas to the west, independent of external entities, especially Russia. An additional unfavorable factor was the shortage of sufficient funds for the necessary modernization of the sector of the economy related to energy resources, which was the result of the earlier, predatory economy of the USSR authorities against the Azerbaijan Soviet Socialist Republic, and then, after regaining independence, high costs related to the need to defend its own territory, illegally attacked by the Armenians, which went down in history as the First Karabakh War. Despite these largely unfavorable conditions, Azerbaijan focused on the rapid development of the sector of the economy related to energy resources while maintaining control over it. This was possible thanks to successful negotiations, mainly with Western partners, as a result of which much-needed and missing capital was obtained for the rapid modernization and expansion of the energy sector related to crude oil and natural gas, while preventing external entities from taking control of this part of the economy. A similar mechanism was used in the construction of pipelines for the transport of energy resources to the west, bypassing the territory of Russia and independent of the indicated state. Thanks to the indicated actions of the Azerbaijani authorities, currently this country is not an object but one of the key subjects of energy security policy not only in the South Caucasus and Europe, but also in the global dimension. Thanks to such a strong position, additionally strengthened by the effects of the Second Karabakh War, it can take advantage of the favorable situation related to the severance of cooperation between the European Union and the Russian Federation in the field of energy supplies. This opens up great opportunities for further intensification of Azerbaijan’s relations with the EU in terms of energy supplies, which will lead to even greater importance of this country as one of the key entities shaping global energy security.

References:

1. Azerbejdżan ma coraz więcej gazu: https://www.wnp.pl/gazownictwo/azerbejdzan-ma-coraz-wiecej-gazu,401456.html
2. Azerbejdżan: w kraju wiecznych płomieni i szklanych domów, p. 3, 6: https://www.cire.pl/pliki/2/azerbejdzantekst.pdf
3. Eruygur B., Azerbaijan’s president says Zangezur corridor will turn Caucasus into important trade hub, https://www.aa.com.tr/en/politics/azerbaijan-s-president-says-zangezur-corridor-will-turn-caucasus-into-important-trade-hub/2715646
4. Heydar Aliyev Baku-Tbilisi-Ceyhan Main Export Pipeline: https://www.oilfund.az/en/projects/1
5. Misiągiewicz J., Polityka bezpieczeństwa energetycznego Azerbejdżanu w regionie kaspijskim, [in:] „Sprawy Międzynarodowe” 2021, vol. 74, nr 4 p. 304.
6. Ochman K., Azerbejdżan zwiększa transport gazu ziemnego za pośrednictwem głównych rurociągów: https://kierunekkaukaz.pl/2021/02/26/azerbejdzan-zwieksza-transport-gazu-ziemnego-za-posrednictwem-glownych-rurociagow/
7. Stawarz P., The impact of the Second Karabakh War on Azerbaijan’s position in the  South Caucasus – opportunities and threats, [in:] „Studia Wschodnioeuropejskie” No 13/2020: http://swe.uw.edu.pl/13.16.pdf
8. The contract of the century – a national strategy for success: https://www.bp.com/en_az/azerbaijan/home/who-we-are/operationsprojects/acg2/the-contract-of-the-century—a-national-strategy-for-success.html
9. The Southern Gas Corridor: https://minenergy.gov.az/en/layiheler/cenub-qaz-dehlizi_2196
10. Unia i Azerbejdżan zacieśniają współpracę energetyczną: https://energia.rp.pl/surowce-i-paliwa/art36720631-unia-i-azerbejdzan-zaciesniaja-wspolprace-energetyczna
11. Włodkowska-Bagan A., Polityka Rosji na obszarze poradzieckim, [w:] „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, vol XIV (2017) Nº 3 p. 77: http://wrh.edu.pl/wp-content/uploads/2018/06/03_Bagan_Polityka-Rosji_WRH_14_2017_3.pdf  
12. Zasoby ropy Azerbejdżanu starczą na 150 lat: https://www.wnp.pl/nafta/zasoby-ropy-azerbejdzanu-starcza-na-150-lat,33845.html