W okresie obchodów Jubileuszu 25 – lecia SWP-W w Domu Przyjaźni przy Marszałkowskiej miała miejsce wspaniała uroczystość wręczenia przyznanego przez Kapitułę i Zarząd Krajowy za znakomitą edycję „Ustaw Komisji Edukacji Narodowej” Odznaczenia Stowarzyszenia Współpracy Polska – Wschód – Medalu Mickiewicz – Puszkin Pani prof. zw. dr hab. Kalinie Bartnickiej z Instytutu Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii] Nauk. W 2015 roku pod redakcją Profesor Kaliny Bartnickiej ukazały się Ustawy Komisji Edukacji Narodowej dla Stanu Akademickiego i na szkoły w krajach Rzeczypospolitej przepisane. Jest to pierwsze pełne wydanie z tabelami i wzorami, nie licząc tego z 1783 roku. Wydawnictwo ma charakter szczególny, ponieważ pozwala zapoznać się z Ustawami KEN w trzech językach : polskim, litewskim i angielskim. Ustawy mogły się ukazać dzięki wsparciu ze strony Ministerstwa Edukacji Narodowej i Instytutu Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk. Laudacje na cześć Nagrodzonej wygłosił ks. prałat prof. zw. dr hab. Edward Walewander z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. (Laudacja poniżej). Wręczenia medalu dokonał prezes Stowarzyszenia Józef Bryll. W uroczystości udział wzięli członkowie kierownictwa SWP-W, prezesi Oddziałów oraz najbliżsi współpracownicy Pani profesor z Polskiej Akademii Nauk.
Ks. Edward Walewander, KUL
„Ustawy Komisji Edukacji Narodowej”.
Laudacja na cześć Profesor zw. Dr hab. Kaliny Bartnickiej
Pani Profesor Kalina Bartnicka zajmuje się naukowo problematyką pedagogiczną, która jest bliska założeniom Nagrody Mickiewicz-Puszkin. Wyróżnienie przyznane Pani Profesor jest z pewnością skromniejsze i niewspółmierne do Jej zasług na polu kultury w ogóle, a zwłaszcza szerzenia jej przez pracę wychowawczą. Temu zagadnieniu poświęca Laureatka także swój trud badawczy, uwieńczony znanymi powszechnie sukcesami. Wśród nich jest wiele rozpraw naukowych i prawie 40 książek.
Jako podstawę do Nagrody jury wzięło pod uwagę wydanie w trzech językach: polskim, litewskim i angielskim, Ustaw Komisji Edukacji Narodowej dla Stanu Akademickiego i na szkoły w krajach Rzeczypospolitej przepisane. Jest to pełne wydanie tego dzieła z tabelami i wzorami od 1783 r. Obok Konstytucji 3 Maja, Ustawy są najważniejszym polskim programem naprawy Rzeczypospolitej z końca XVIII stulecia. Program ten dowodzi żywotności polskiego społeczeństwa i jego umiejętności wychodzenia z najcięższych trudności politycznych. Komisja Edukacji Narodowej, powołana 14 października 1773 r., była instytucją państwową o typie ministerstwa oświaty i nauki.
W ostatnich trzech dziesięcioleciach XVIII w. narodził się program ratowania Polski przez edukację nowego, światłego obywatela i patrioty, który wyraźnie wykroczył poza granice ówczesnych potrzeb Rzeczypospolitej. Otworzył bowiem nowe perspektywy także w dziedzinie edukacji zagranicznej. Połączył w sobie dorobek europejskiej myśli filozoficznej i naukowej z polskimi tradycjami narodowymi i doświadczeniami pedagogicznymi. Był to program w pełni humanistyczny i odważny. Stał się przez to także inspiracją dla innych państw.
Ustawy nigdy nie były publikowane w językach obcych. Zniknęły ze świadomości pedagogicznej historyków dziejów edukacji. Zasługą Pani Profesor jest przygotowanie edycji w trzech językach: polskim, litewskim i angielskim. Inicjatywa ta jest niezwykle cenna i leży w duchu Stowarzyszenia Współpracy Polska-Wschód. Celem naszego Stowarzyszenia jest między innymi popularyzowanie dorobku poszczególnych narodów, a przez to zbliżanie ludzi różnych środowisk do siebie.
Laureatka opatrzyła Ustawy gruntownym i ogromnie ciekawym Wprowadzeniem. Akcentuje w nim ideały KEN, głównie takie jak rzeczowość, konkretność, duża powściągliwość w wyrażaniu uczuć patriotycznych na zewnątrz, dążenie do tego, aby nauczyć młodego człowieka opanowywania emocji. Nie uszła jej uwadze mozolna działalność Stanisława Augusta Poniatowskiego, który osobiście interesował się sprawami reformy wychowania.
Podkreślmy mocno, że programy szkolne KEN i jej ideał wychowania nie był oderwany zarówno od ogólnoeuropejskich trendów naukowych, jak i od doświadczenia pedagogicznego. Osiągnięcia KEN były więc w całej pełni zgodne z duchem Oświecenia. Z pewnością największą jej zasługą było to, że potrafiła ona dla naszych rodzimych potrzeb i aktualnych warunków wykorzystać zagraniczne osiągnięcia naukowe i przetworzyć je w doskonałą i oryginalną całość.
Docenienie zasług dorobku naukowego Pani Prof. Bartnickiej jest bardzo na czasie, bowiem jest to jednocześnie przypominanie polskiej kultury narodowej, jej korzeni i owoców. Jesteśmy bowiem jeszcze bardzo często zalewani ofertą taniej, sztampowej kultury, seriali i banalnych sag rodem z całego świata, szczególnie zaś z tego kraju, który kulturalnie nie istniał, kiedy dokonywało się u nas to, co Pani Profesor tak pięknie stawia przed oczy dzisiejszym pokoleniom Polaków.
To dla nas wszystkich wielka radość, że Pani Profesor Bartnicka wraz ze swoim Zespołem badawczym dała nam okazję, by to wszystko teraz przypomnieć. Uznanie należy się nie tylko Jej, ale także Ministerstwu Edukacji Narodowej oraz Instytutowi Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk, wybitnych instytucji, które przyczyniły się do wydania nagrodzonego epokowego dzieła.
